Phantom AI: wanneer menselijk werk op AI lijkt | SXSW London 2025

Stel dat je je best hebt gedaan om een tekst te schrijven, maar je wordt daarna beschuldigd van dat het door AI is geschreven. Gelukkig is dat mij nog niet gebeurd, maar ik merk de laatste maanden wel dat ik zinnen soms aanpas omdat het te veel op AI lijkt, terwijl ik het volledig zelf heb geschreven (en schrijven juist ook heel leuk vind). Op SXSW London leerde ik dat hier een term voor is: Phantom AI.

AI zorgt voor zelfcensuur

Het leuke aan conferenties zoals SXSW is dat je soms in aanraking komt met een fenomeen dat je wel herkent, maar waar je nog geen woorden aan kan geven. Mijn eigen zelfcensuur is dus een vorm van Phantom AI. Zo leerde ik tijdens een sessie van Marek Kowalkiewicz (Queensland University of Technology) waarbij AI werd vergeleken met digital minions.

Bij mij uit Phantom AI zich dus als een milde vorm van zelfcensuur, maar op het internet verschijnen steeds meer berichten van mensen die worden beschuldigd van valsspelen. Zoals dit bericht op Reddit:

‘AI creatiever dan gemiddelde mens’

Marek Kowalkiewicz merkt een verschuiving in de wereld: “AI is inmiddels creatiever dan de gemiddelde mens.” Dat is volgens de professor goed nieuws, want het zorgt ervoor dat mensen creatiever kunnen worden.

Het nadeel aan deze ontwikkeling is echter dat mensen ook ten nadele beschuldigd kunnen worden van AI-gebruik.

Wat is het fenomeen Phantom AI?

Phantom AI creëert de indruk dat ergens AI voor is gebruikt, terwijl dat niet zo is. In sommige situaties is dit niet erg, maar het wordt vervelend als menselijk werk wordt bestempeld als AI-output.

Op zijn Substack maakt Marek Kowalkiewicz voor deze term een vergelijking met het phantom limb syndrome. Hierbij voelen mensen met een amputatie hun kwijtgeraakte lichaamsdeel nog steeds.

Phantom AI versus Shadow AI

Tegelijkertijd benoemt Marek Kowalkiewicz ook Shadow AI. Daarbij wordt AI-gebruik juist niet benoemd uit angst voor de beschuldiging van ‘valsspelen’. Volgens Kowalkiewicz komt dit ook omdat mensen eerst een uiting kunnen waarderen, maar die waardering daalt als mensen erachter komen dat iets door AI is gemaakt.

Tijdens zijn SXSW-lezing toonde Marek Kowalkiewicz het onderstaande schema. Hoewel het volgens de Australiër het beste is om te benoemen dat je AI hebt gebruikt, kan dat stempel soms ook afdoen van de boodschap. Vandaar dat Shadow AI in bepaalde situaties nut kan hebben. Phantom AI daarentegen heeft alleen maar nadelen.

Hoe herken je AI-gebruik in Nederlandse teksten?

Eén van de meeste opvallende dingen in AI-teksten zijn verbindingsstreepjes – waardoor je twee zinnen aan elkaar verbindt. Dit is een stijlvorm waar AI frequent voor kiest, terwijl je dit in het Nederlands normaal bijna nooit ziet.

Ook hebben AI-modellen de neiging om woorden in titels met hoofdletters te schrijven. In het Engels normaal, in het Nederlands niet.

En een laatste ding die mij zelf opvalt is dat AI de neiging heeft om opsommingen te doen en woorden vetgedrukt te maken. Dit zijn overigens ook juist twee methodes die positief werken voor SEO en de leesbaarheid / scanbaarheid van een artikel (SEO-documentatie zit ook in de trainingsdata van LLM’s).

Wat kun je doen tegen Phantom AI?

Beschuldigingen van Phantom AI komen volgens Marek Kowalkiewicz meer voor in situaties waarbij AI-gebruik een taboeonderwerp is. Mensen gaan vaker stiekem AI gebruiken (Shadow AI), maar daardoor wordt de kans ook groter dat mensen onterecht beschuldigd worden van AI-gebruik.

Volgens de professor is het belangrijk om transparant te zijn over AI-gebruik tussen groepsleden, zodat er meer onderling vertrouwen ontstaat. En als je het gevoel hebt dat een tekst geschreven is door AI, is er ook nog steeds een grote kans dat je het fout hebt ingeschat.

Laat ik direct zelf het goede voorbeeld geven: ik heb dit artikel zelf geschreven, maar dat betekent niet dat ik helemaal geen AI heb gebruikt. Voor dit artikel heb ik met AI gespard over een titel. Ik was ontevreden met de suggesties, waardoor ik voor een eigen variant heb gekozen (maar de AI-conversatie heeft mijn denken wel getriggerd). En daarnaast gebruik ik AI als eindredacteur om spelfouten op te sporen of mij te wijzen op zinnen die niet lekker lopen.

Ik heb al meer dan vijftien jaar een blog, en dat zou ik niet willen automatiseren met AI. Ik vind schrijven gewoon veel te leuk en het leert mij om dingen beter te begrijpen.

Potentie ‘unlocken’

Marek Kowalkiewicz sloot zijn SXSW London-sessie af met deze interessante gedachte: “Wat als AI ons uiteindelijk niet vervangt, maar juist de versie van onszelf bevrijdt die we nooit hebben durven zijn?”